ΤΑ ΖΩΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΚΟΥΛ ΑΤΟΜΑ
Μπορεί ένας σκύλος να «μιλήσει»;
Η Μπάνι, μια πανέμορφη σκυλίτσα, είναι ένα από τα διασημότερα τετράποδα στον κόσμο! Έχει γίνει πασίγνωστη στο ίντερνετ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έχει αποκτήσει εκατομμύρια θαυμαστές, όχι μόνο επειδή είναι ένα υπέργλυκο άτομο, αλλά κυρίως επειδή έχει μάθει κατά κάποιον τρόπο να «μιλάει»!
Όλα ξεκίνησαν το 2019, όταν η Μπάνι ήταν ακόμα ένα μικρό κουταβάκι! Με το που η Αλέξις, η ανθρώπινη κηδεμόνας της, την πήρε στο σπίτι της, άρχισε να την εκπαιδεύει στο να χρησιμοποιεί ένα σύστημα «εναλλακτικής επικοινωνίας», σχεδιασμένο αρχικά για την υποστήριξη των ατόμων με δυσκολίες στην έκφραση μέσω ομιλίας. Με απλά λόγια, το σύστημα αυτό είναι σαν ένα χαλάκι-κονσόλα, που έχει πάνω του διάφορα κουμπιά. Όταν η Μπάνι πατάει τα κουμπιά αυτά, ακούγονται ηχογραφημένες λέξεις όπως «νερό», «γάτα», «βοήθεια» κτλ.
Η πρώτη λέξη που έμαθε η Αλέξις στην Μπάνι ήταν το «έξω». Κάθε φορά που σκόπευε να αφήσει την Μπάνι να βγει έξω από το σπίτι, πατούσε το κουμπί για να ακουστεί η ηχογράφηση, έλεγε και η ίδια τη λέξη φωναχτά, και μετά της άνοιγε την πόρτα για να βγει και να κάνει τις γύρες της. Τρεις εβδομάδες αργότερα, η Μπάνι είχε μάθει να πατάει μόνη της το κουμπί που έλεγε «έξω», όποτε ήθελε βόλτα!
Μέσα από αυτή την εκπαίδευση, που βασίζεται στη δημιουργία συνδέσεων μεταξύ κουμπιών/ήχων και καταστάσεων, η Μπάνι έμαθε με τον καιρό να «συνομιλεί» με την Αλέξις! Χρησιμοποιεί πλέον περίπου 90 λέξεις και μερικές φορές συνδυάζει κάποιες από αυτές και φτιάχνει «προτάσεις», πατώντας διαδοχικά έως και 4 κουμπιά!
Όλο αυτό έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον κάποιων ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, που έχουν ξεκινήσει μια μελέτη με στόχο να εξηγήσουν πώς αντι-λαμβάνονται τα ζώα την ανθρώπινη γλώσσα! Στα πλαίσια αυτά λοιπόν συλλέγουν στοιχεία για την εκπαίδευση της Μπάνι, καθώς και εκατοντάδων άλλων ζώων που χρησιμοποιούν αντίστοιχα εργαλεία.
Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά τελικά; Μπορούν τα σκυλιά να «μιλήσουν» ή τέλος πάντων να μάθουν να επικοινωνούν μέσω κάποιου κοινού κώδικα με εμάς τους ανθρώπους και να καταλαβαίνουν τι λέμε; Η χρήση των λέξεων που κάνει η Μπάνι είναι πραγματικά προσπάθεια συνεννόησης ή είναι κάτι άλλο; Την απάντηση αυτή δεν μπορούμε να τη δώσουμε εμείς, μπορούμε όμως να μοιραστούμε κάποιες σκέψεις…
Αρχικά, να ξεκαθαρίσουμε κάτι: Οι άνθρωποι δεν είμαστε τα μόνα άτομα στον πλανήτη που έχουν αντίληψη! Πολλές φορές, μάλιστα, είναι λίγο άτοπο να συγκρίνουμε τις γνωστικές μας ικανότητες με αυτές των άλλων ζώων ή να τις μετράμε με τον ίδιο τρόπο. Όχι επειδή είμαστε ό,τι πιο τέλειο έχει υπάρξει ποτέ στον πλανήτη – κάθε άλλο! -, αλλά επειδή χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να μην αξιολογούμε τη συμπεριφορά τους μόνο με βάση τα δικά μας κριτήρια, να μην κρίνουμε εξ ιδίων τα αλλότρια.
Το να λέμε, για παράδειγμα, ότι ένα ζώο δεν είναι «έξυπνο», επειδή αυτό που κάνει δεν μοιάζει με αυτό που κάνουμε εμείς, είναι λιγάκι άδικο… Από την άλλη, δεν πρέπει μάλλον να υπερτιμούμε τις δυνατότητες των ζώων, να τους αποδίδουμε δηλαδή μεγαλύτερες ικανότητες όταν κάνουν κάτι με το οποίο εμείς μπορούμε να ταυτιστούμε ή μπορούμε να καταλάβουμε ευκολότερα. Δεν χρειάζεται δηλαδή, για να αποδείξουμε ότι τα ζώα έχουν αντίληψη, να προσπαθούμε, σώνει και ντε, να τα κάνουμε να λειτουργήσουν όπως εμείς!
Τα σκυλιά, για παράδειγμα, μπορεί να μην έχουν την ικανότητα της ομιλίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν άλλους «εξωγλωσσικούς» τρόπους επικοινωνίας.
Χρησιμοποιούν τη σωματική επαφή, παρατηρούν το βλέμμα και τις εκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής, τη στάση του σώματος και πολλά ακόμα πράγματα για να επικοινωνήσουν, τόσο με τα άτομα του είδους τους ή άλλα ζωάκια, όσο και με τους ανθρώπους. Το ίδιο άλλωστε κάνουμε και εμείς μεταξύ μας αν πονάω για παράδειγμα, θα το δείτε ζωγραφισμένο στη φάτσα μου, ακόμα και αν δεν πω κουβέντα!
Η συγκεκριμένη συμπεριφορά της Μπάνι είναι, ως ένα σημείο, αποτέλεσμα κάποιας εκπαίδευσης, δηλαδή «εξαρτημένης» μάθησης, όπως όταν ένα σκυλάκι κάθεται μόλις ακούει «κάτσε» ή όπως τρέχει η γάτα μου με φόρα προς την κουζίνα όταν ακούει μια κονσέρβα να ανοίγει! Προκύπτει δηλαδή, επειδή η Μπάνι έχει συνδέσει δύο «ερεθίσματα» μεταξύ τους, και είναι πιθανόν να διαμορφώνεται με στόχο να πάρει μια -οποιαδήποτε- ανταμοιβή, και όχι απαραίτητα να επικοινωνήσει κάτι συγκεκριμένο!
Να το θέσω λίγο πιο απλά: Κάθε φορά που η Μπάνι πατάει ένα κουμπί, κάτι συμβαίνει! Αν έχει μάθει για παράδειγμα ότι πατώντας το πάνω δεξιά κουμπί, ο άνθρωπός της θα τρέξει να της βάλει φαγητό, θα πατάει όλο και πιο συχνά αυτό το κουμπί για να φάει.
Όποιο κουμπί και να πατήσει όμως, το αποτέλεσμα για αυτή θα είναι μάλλον θετικό, αφού, όπως και να ‘χει θα προκαλέσει το ενδιαφέρον της Αλέξις, που είναι και αυτό κάποια επιβράβευση! Ακόμα και αν η ανταμοιβή δεν είναι άμεση, η Μπάνι μπορεί να καταλάβει από την αντίδραση των ανθρώπων γύρω της ότι «κάτι έκανε καλά» και να απολαύσει την προσοχή που της δείχνουν!
Από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και εμείς οι άνθρωποι έχουμε την τάση να ερμηνεύουμε τις πληροφορίες που δεχόμαστε με τρόπο που να επιβεβαιώνει αυτό που ήδη περιμένουμε ή θέλουμε να ακούσουμε! Επειδή το σύστημα επικοινωνίας της Μπάνι είναι αναγκαστικά κάπως αφηρημένο, αν μας «πει» κάτι κάπως ασαφές ή αντιφατικό, όπως π.χ. «χαρούμενη, άουτς», κατά πάσα πιθανότητα θα συμπληρώσουμε τα κενά της πρότασης με έναν τρόπο που να βγάζει νόημα για εμάς και θα δικαιολογεί τις αταίριαστες μεταξύ τους έννοιες, χωρίς να την κρίνουμε με αυστηρότητα!
Κάποιες από τις λέξεις που χρησιμοποιεί η Μπάνι είναι μάλιστα πιο αφηρημένες και συμβολικές, και αναπαριστούν έννοιες όπως ο χρόνος, τα συναισθήματα κτλ. Και εδώ το πράγμα δυσκολεύει ακόμα περισσότερο: Αν ακόμα δεν ξέρουμε με σιγουριά αν η αξιολάτρευτη σκυλίτσα κατανοεί όντως το περιεχόμενο πιο απλών εννοιών και τις χρησιμοποιεί σκόπιμα και στοχευμένα, μπορούμε άραγε να υποστηρίξουμε ότι αντιλαμβάνεται πιο περίπλοκα κόνσεπτ με ακριβώς τον ίδιο τρόπο με εμάς;
Το τι θεωρείται «επικοινωνία» είναι κάπως ανοιχτό προς συζήτηση, σίγουρα όμως η κατανόηση της γλώσσας δεν αφορά μόνο απλούς συσχετισμούς μεταξύ λέξεων, αλλά πολύ περισσότερο τη δημιουργία αφηγήσεων με συνοχή και την αντίληψη νοημάτων. Για τη γλωσσική επικοινωνία χρειαζόμαστε την ικανότητα να συνθέτουμε τα δικά μας νοήματα, να κάνουμε συλλογισμούς, να διακρίνουμε τις έννοιες που μαθαίνουμε και να αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις μεταξύ τους, και όχι απλώς να βάζουμε λέξεις σε μια σειρά.
Το αν η Μπάνι το έχει καταφέρει αυτό και σε ποιον βαθμό, μένει να αποδειχτεί από τις έρευνες που θα γίνουν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι με όποιον τρόπο και να προσπαθούν τα ζωάκια να μας επικοινωνήσουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους, εμείς πρέπει να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να τα φροντίζουμε και να τους δίνουμε όλη την αγάπη που τους αξίζει, έτσι δεν είναι;
Αν σου αρέσει να διαβάζεις άρθρα σαν και αυτό ΚΑΝΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗ στο ✨Πολύ Κουλ Περιοδικό Γνώσεων✨ και κάθε τρίμηνο θα έρχεται στην πόρτα σου ένα τεύχος γεμάτο με
γεωγραφία, ταξίδια, νέα από τον κόσμο, ιστορία, τεχνολογία, διάστημα, φυσικά φαινόμενα, ζώα, φυτά, χημεία, φυσική και ένα σωρό άλλες γνώσεις που αξίζει να αποκτήσεις!
